नेपाली कांग्रेसका नेता बीरबहादुर बलायरले प्रमुख प्रमुख प्रतिपक्षी दलका नेतादेखि नयाँ पार्टीका मै हुँ भन्ने नेताहरुलाई कडा व्यंग्यवाण प्रहार गरेका छन्।

सरकारको नीति तथा कार्यक्रममाथि प्रतिनिधि सभामा जारी छलफलमा मंगलबार सहभागी हुन पुगेका कांग्रेस सांसद बलायरले सुरुवातमा राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका नेतालाई व्यंग्यात्मक झटारो हान्दै अन्त्यमा माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालको राजनीतिक इमान्दारितामाथि गम्भीर प्रश्न उठाए।

आफूलाई देश, विदेश जाने, बुझेको भन्दै पुराना दल र त्यसका नेताहरुलाई आधुनिक अर्थराजनीतिको पाठ पढाउँदै खुइल्याउन खोज्ने रास्वपाका सांसद स्वर्णिम वाग्लेलाई मन्तव्यको सुरुवातमै झटारो हाने।

आफूभन्दा अगाडि बोल्ने वाग्लेप्रति लक्षित गर्दै बलायरले आफूले अंग्रेजी साहित्यका धुरन्धर विद्वान शेक्सपियरका साहित्य र पश्चिमा मुलुकको स्लेङ्ग पढ्दै टाउकोमा जेल, कपालमा तेल र जीउमा अत्तर हाल्ने सौभाग्य नपाएपनि नेपाली जनजीवनमा भिज्दै जेल, नेल भोग्दै अहिलेको अवस्थामा आइपुगेको एक इमान्दार पार्टी नेताको इमान्दार कार्यकर्ता भएको दाबी गरे।

झण्डै २० मिनेट लामो समयको बिचमा सरकारको नीति तथा कार्यक्रममा विशेषगरी कृषि, जलवायु र पूर्वाधार विकासको सवालमा समय खर्चिएर मन्तव्य टुंग्याउँदै गर्दा माओवादी अध्यक्ष दाहालको राजनीतिक इमान्दारिता र क्षमतामाथि उनकै सहयात्रीहरुले नपत्याएको अवस्थामा अरुले भर गर्ने ठाउँ नरहेको बताए।

प्रस्तुत छ, सांसद बीरबहादुर बलायरले सरकारको नीति तथा कार्यक्रममाथि प्रतिनिधि सभाको मंगलबारको बैठकमा व्यक्त गरेको विचारको सम्पादित अंशः

सम्माननीय सभामुख महोदय,

नेपाल सरकारको वार्षिक नीति तथा कार्यक्रम महामहिम राष्ट्रपतिज्यूले सदनमा प्रस्तुत गर्नु भइसकेपछि आफ्नो धारणा राख्ने क्रममा उपस्थित भएको छु।

वास्तवमै धेरै कुराहरु आए, धेरैसँग धेरै क्लास लिने मौका पनि पाइयो। आफू त एउटा राजनीतिक इमान्दार कार्यकर्ता, आफ्नो सौभाग्यताले शेक्सपियरको साहित्य, पश्चिमा मुलुकको स्लेङ्ग, टाउकोमा जेल, कपालमा तेल, जीउमा अत्तर हाल्ने सौभाग्यता प्राप्त नभएतापनि नेपाली जनजीवनमा उकाली ओराली, रगत, पसिना, आरोह, अवरोह, जेल, नेल, सारा अप्ठ्याराहरु झेल्दै आएको एउटा कार्यकर्ता भएको नाताले र अहिलेको गठबन्धनको एउटा प्रमुख पार्टीको कार्यकर्ता भएका नाताले सर्वप्रथम त म यो नीति र कार्यक्रमको नैतिक रुपमा र दिलैबाट पनि समर्थन गर्न चाहन्छु।
र केही कुराहरु किन राख्न चाहन्छु भने, नीति कार्यक्रम आउँदै गर्दा बजेट आइनसकेको अवस्था छ। त्यसैले पनि यथेष्ट रुपमा हामीसँग त्यो भित्रपनि स्पेस छ। अध्याँरै मात्र देख्ने, त्यसलाई केही हुँदै नभएको अन्धकारमात्रै देख्ने परिपाटीबाट ग्रसित हुनु मलाई चाहीँ छैन।

तर, यो गठबन्धनको, जुन गठबन्धनबाट निर्माण भएको हो त्यसको एउटा पार्टनर भएका नाताले सबैभन्दा पहिले त यो सरकारलाई छुट छैन। के छुट छैन भने सरकार निर्माण गर्दै गर्दाखेरि जुन राजनीतिक पार्टीहरुकाबिचमा भएको सहमति हो, त्यो सहमतिलाई पार लगाउनका लागि नीति र कार्यक्रममा समावेश हुनु अत्यन्त जरुरी छ।

त्यो बिना हामीले हाम्रो गठबन्धनको उद्देश्यलाई परिपूर्ति गरेको ठहरिँदैन। अर्को कुरा हो, गठबन्धन त गर्यौँ हामीले, यो गठबन्धन नेपालको राजनीतिका लागि र आशलाग्दो भविश्यका लागि अन्तिम गठबन्धन हो। यो गठबन्धनविनाको गठबन्धनले मुलुकको प्रस्पेरिटी, यसको स्थायित्व र कुनै आशलाग्दो भविश्य कोर्ने अवस्था देखिँदैन। हामीले विगतमा धेरै देखिसक्यौँ।

हामीले दुई वर्ष नपुग्दै चारवटा सरकार फेर्यौँ। बिहान सपथ ग्रहण अनि बेलुकातिर सरकार परिवर्तनको भूत बोकेर हामी गयौँ भने मुलुकलाई कहाँ पुर्याँछौँ? समाजलाई कहाँ पुगाउँछौँ?

यहाँ नेताहरुले पनि केही अभिव्यक्त गनु भयो। आफूविनाको नेपालको समृद्धी असम्भवै असम्भव देख्नु भयो। त्यो कस्तो हो खोई? हामीले पनि?

कांग्रेस पार्टी हौँ हामी त, कांग्रेस पार्टीले त हामीले त साथ दिएकै छौँ। बचनमा मेरो नेता त त्यसै पनि पक्का हुनुहुन्छ। बोलिसकेपछि ज्यान जाला बोलि फेर्नु हुन्न।

त्यो पार्टीको इमान्दार कार्यकर्ता म पनि हुँ। त्यसैले नेताले बोलेको कुरालाई मैले पनि काट्न सक्दिँन। तर, कुरो के हो भने, यो सरकार र यो गठबन्धन जुन चिजका लागि निर्माण भएको हो यसको आधारभूत सत्यताबाट अलिकति पनि दायावायाँ भयो भने दुइटै पार्टी विशेषगरी पहिलो र दोस्रो पार्टी दुबैले जिम्मेवार हुनुपर्ने छ।

र हामी बोल्ने यो पार्टीसँग सम्बन्धित भएका नेताहरुले पनि हाम्रा अभिव्यक्तिहरुलाई अतिरञ्जित तरिकाले अथवा महत्वाकांक्षी तरिकाले अथवा स्टण्टवाजीका तरिकाले व्यक्त गर्नु पर्ने त्यस्तो कुनै किसिमको बाध्यात्मक परिस्थिति पनि आइलागेको छैन। यसमा पनि सबैले आ–आफ्नो तह र तप्कामा संग्लिनु पर्ने वर्तमानको आवश्यकता हो। जिम्मेवारी हो। त्यसैले जिम्मेवारीकासाथ प्रस्तुत हुनुपर्ने छ।

विशेषगरी सम्माननीय प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले लिड गर्नु भएको अहिलेको यो सरकारमा प्रधानमन्त्रीलाई केही अप्ठ्यारो भएको छ, कुन कुराले अप्ठ्यारो भएको छ? दलहरु र संयन्त्रहरुकाबिचमा कुरा गरेर त्यसलाई निकास दिएर अगाडि बढ्नु पर्छ।

देश ग्रेलिष्टको अप्ठ्यारो चपेटामा परेको छ। राष्ट्र बैंक अहिलेसम्म पनि निकास पाएको छैन। यो हाम्रा लागि, मुलुकका लागि र गठबन्धनका लागि उचित कुरा होइन। किन कि हामीले छिट्टै ग्रेलिष्टको चपेटाबाट मुलुकलाई मुक्त गराउनु पर्ने छ। अझै हामीले अर्थतन्त्रलाई सवल र सक्षम बनाएर अगाडि लैजानु पर्ने अहिलेको आवश्यकता हो। त्यसैले आपसी कुन मानिसलाई कहाँ पुर्याँउने, कसको मानिसलाई पुर्याउने पनि कुन मानिसको क्षमताले त्यो ठाउँलाई उकास्न सक्छ? मुलुकलाई राहत दिनसक्छ, समाजलाई दिन सक्छ? राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा देशको साख जोगाउन सक्छ भन्ने कुराको यथार्थ सत्यलाई स्वीकार गर्नु पर्दछ।

यहाँ धेरै कुराहरु भन्नु भन्दापनि म केही कुराहरु राख्न चाहन्छु। हामी विशेष गरी म कृषि, सहकारी तथा प्राकृतिक स्रोत साधन समितिको सदस्य हुँ। आज म गर्वका साथ यो संसदलाई भन्न चाहन्छु, त्यो समितिमा हामी धेरै दलका माननीयहरु छौँ। तथापि हामी त्यो समितिको बैठकभित्र हामी कुनै दलसँग सम्बन्धित छैनौँ, हामी कृषि पार्टी भएका छौँ। सहकारी पार्टी भएका छौँ, प्राकृतिक स्रोत साधन पार्टी भएका छौँ। एकआपसमा हाम्रोबिचमा कहिँ कतै मतभेद भएको छैन।

त्यसैले हामी गर्व गरेका छौँ कि आज त्यो समिति संसदीय समितिमा एउटा भावनात्मक एकताको रुपमा हामी प्रस्तुत भएका छौँ र आफ्नो जिम्मेवारीमा एकीकृत भएर। त्यसैले आज मैले बोल्दै गर्दाखेरि त्यो समितिको पनि आवाज हो भन्ने कुरा यहाँहरुसँग अनुरोध गर्न चाहन्छु।

अब बिडम्बना हामीले कृषिलाई सवल र सक्षम रुपमा लान सकेनौँ, आधुनिकीकरण र व्यवसायीकरणमा लैजान सकेनौँ, अझै उद्योग खोल्ने भन्ने कुरा, औद्योगिकरणमा पनि लैजान सकेनौँ, यात्रिकीकरणमा हामीले सवल र सक्षम रुपमा सकेनौँ भने हुँदैन।

किन कि, आज कृषिजन्य वस्तुहरुको हामीले जुन आयात गर्दैछौँ, देशको ठूलो धनरासी त्यसैमा पलायन भएको छ। आज त्यसैमा हामीले खर्च गर्नु परिराखेको वर्तमान अवस्था हो।

त्यसैले पनि विडम्बना छ, कृषिकले कृषिको उत्पादन गर्छ, कृषि उत्पादन गर्ने नहर र कुलो कहाँ छ? जलस्रोत तथा सिंचाई मन्त्रालयमा छ। भूमि कहाँ छ? भूमि व्यवस्था मन्त्रालयमा छ। कसरी हामीले यसलाई एकीकृत भावनामा ल्याउन सकेनौँ भने कृषि उपज र उत्पादनलाई कसरी बढवा दिन सक्छौँ? कसरी उत्पादनको बाटोमा अगाडि बढ्न सक्छौँ? यो अत्यन्त दुःखद कुरा छ।

त्यसैले सरकारले यसलाई कसरी एकीकृत गरी सामन्जस्यता ल्याउन सक्छ? यसका लागि सरकार तत्पर रहनु पर्दछ। किन कि कृषि र सिंचाई एउटै ठाउमा हुन जरुरी छ। यो अहिलेको आवश्यकता हो। भोलिको खाद्यन्न परिपूर्तिका लागि र आत्मनिर्भरताका लागि पनि यो एक ठाउँमा आउन जरुरी छ।

हामीले भर्खरै मात्रै अनुगमन गरेर फर्कियौँ, प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिक परियोजना। त्यो परियोजना अहिले प्रधानमन्त्रीबाट राष्ट्रिय एकीकृत कृषि आधुनिकीकरण परियोजना भएको छ। हाम्रो समितिले यो परियोजनालाई राष्ट्रिय गौरवको आयोजनाका रुपमा पारित गरेर सरकारलाई निर्देश गरेको छ।

जबसम्म हामीले कृषिलाई बढवा दिन सक्दैनौँ, अघि पनि धेरै माननियजीहरले भन्नु भयो, पहाडमा के सम्भाव्यता छ? प्रत्येक पालिकासँग जोडिनु पर्यो। त्यहाँको भौगोलिक विविधता के छ? जैविक विविधता के छ? सम्भावना कहाँ के हुन सक्दछ? त्यसको पहिचान गरेर राज्य त्यहाँ उभिनु जरुरी छ।

र त्यतिमात्र होइन, म सरकारसँग ल्याएको नीति र कार्यक्रममा अलिकति केही कुराहरुमा निराश भएँ भने, हामीले म जन्मिनु भन्दा अथवा होस आउँदै गर्दाखेरि पनि चक्लाबन्दी सुनेकै थिएँ। अहिले पनि त्यो चक्लाबन्दी आएकै छ तर, लागू कहिले हुन्छ भन्ने कुराको विश्वासनीयता अझै पनि जगाउन सकिएको छैन।

त्यसैले सरकारले यो गरोस्, चक्लाबन्दीमा जाँदै गर्दा कम्तिमा पनि यसपाली तराईका पाँचवटा जिल्लालाई चक्लाबन्दीमा जानका लागि कृषि मन्त्रालय र भूमि व्यवस्था मन्त्रालयकाबिचमा एउटा संयन्त्र तयार गरेर जाने घोषणा आगामी बजेटमा प्रस्तुत भएर आउन सक्यो भने यो भन्दा सवल पक्ष केही हुन सक्दैन।

त्यस्तै, पहाडी जिल्लाका केही उत्पादनका सम्भाव्य ठाउँहरुलाई कम्तिमा दुइवटा जिल्लालाई घोषणा गरेर पहाडी जिल्ला पनि त्यसैमा सूचिकृत गरेर अगाडि बढ्न सक्यो भने मुलुक अब चक्लाबन्दीमा जाँदैछ, मुलुकले अब केही न केही नयाँ उत्पादन गरेर आपूर्ति गर्दैछ भन्ने कुरा दिँदैछ भन्ने कुराको सूचना जनताले पाउने छन्।

यहाँ हामी यान्त्रिकीकरणमा जाने त भन्छौँ, अब हामीले के परिकल्पना छोड्नु परेको छ भने, घरघरै किसान हुनुपर्ने। यान्त्रिकीकरण जानु पर्ने, गोरुहरु पाल्न छोडिसकेको वर्तमान परिस्थितिमा कसैले जोत्नु नपर्ने। घरघरै किसान हुनु, कृषि देश हुनु आफैमा उत्तम कुरा हो। तर, घरघरै किसान हुनुे व्यवस्थापन अत्यन्त गाह्रो छ।

त्यसैले म भन्न चाहन्छु, कम्तिमा एउटा जिल्लामा तीस, चालिस, पचास किसान बनाउँ र त्यसलाई यान्त्रिकीकरण गरौँ। यान्त्रिकीकरणको खरिदमा पनि यसपाली खरिद गरेको यन्त्र यसैपाला समापन हुने, सिद्धिने नभई दीर्घकालीन रुपमा काम लाग्ने गुणस्तरिय यन्त्र आयात गरी स्वास्थ्यवर्धक उत्पादन गर्ने परिपाटी बसालौँ।

अहिले सबैभन्दा बढी बदनाम भएको छ, मुलुकमा रासायनिक मलमा। जहिले पनि रासायनिक मल हामीलाई ११ लाख मेट्रिक टन रासायनिक मल चाहिन्छ तर, हामीले साढे तीन लाख मेट्रिक टन मात्रै आयात गछौँ। साढे तीन लाख मेट्रिक टन ल्याउनका लागि पनि २८÷२९ अर्ब रुपैयाँ चाहिन्छ।

तर, हामीले एउटा पालिकालाई दिनका लागि कम्तिमा तीस, चालिस बोरा भन्दा माथि दिन सक्दैनौँ। किन कि एउटा वडामा पाँच सय कृषक हुन्छन्, तर, उक्त वडामा तीन, चारवटा वोरा मात्रै जान्छ, जसमा आपसमा झगडा र दंगाफसाद भएको हामीले अनुगमनको सेरोफेरोमा त्यो अनुभूति गर्यौँ।

त्यसैले देशलाई रासायनिक मलमा लैजानु भन्दा हामी प्रांगारिक मलमा जाउँ। समितिले पनि निर्णय गरेको छ, कम्तिमा यस वर्षको ३० अर्ब रुपैयाँबाट १० अर्ब रुपैयाँ प्रांगारिक मलका लागि छुट्याउँ र २० अर्बको मात्रै रासायनिक मल खरिद गर्ने।

प्रांगारिक मल तयार गर्नका लागि कम्तिमा केही नहुँदा पनि हामीसँगै परामर्श लिए पनि हुन्छ। प्रांगारिक मल तयार गर्न केही गाह्रो छैन। पतझरले जंगलमा डढेलो लागेको छ। देशमा युवाहरु पलायन भएका छन्।

स्थानीय सरकारका माध्यमबाट हामीले प्रांगारिक मलका लागि कम्तिमा पतझर संकलन गरी डम्पिङ गराउँदा पालिकामार्फत त्यहाँ रोजगारीका सम्भावना दिएर व्यवस्था गर्न सकिन्छ।

आज मेचि–काली राजमार्गमा छाडा गाईवस्तुहरुको ठूलो समस्या छ। त्यसको गोबर र गहुतले हाम्रा पिच रोडहरु भत्किएका छन्। कतिपय अवस्थामा गाईवस्तुसँगको ठक्करका कारण दिनहुँ सडक दुर्घटना हुने र मरिराख्ने क्रम जारी छ।

त्यहाँ काञ्जिहाउसको माध्यमबाट त्यी पशुहरुको हेरालो राखेर पनि हामीले मल भण्डारणमार्फत प्रांगारिक मलको व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ।

सहरबजारका सेफ्टिट्यांकीहरुमा हुक गरेर कुनै ठाउँमा संकलन र प्रशोधन गरेर पनि गर्न सक्छौँ। तर, हामीले खाली रासायनिक मलको मात्रै दुहाइृ दिने भन्दा पनि प्रांगारिकयुक्त मलको माध्यमबाट हामी अगाडि बढेर यदि जान सक्यौँ र विश्वलाई हामीले रासायनिक मल मुक्त देशका रुपमा परिचय दिन सक्यौँ भने कम्तिमा विश्वले प्रांगारिकयुक्त खाद्यन्न उत्पादनको देशका रुपमा भ्रमण गर्ने र खाना खानका लागि उपस्थिति रहन सक्दछ।

त्यसैले मैले यहाँहरु सबैलाई अनुरोध गरेँ, मैले सरकारलाई पनि भने, हामीकहाँ, धेरै कुराहरु छ। कृषिजन्य वस्तुहरुको उत्पादन हुन्छ। उत्पादन भइसकेपछि कार्तिकमा धान उत्पादन गर्छौँ, चैते धान उत्यादन गर्छौँ। कार्तिकको सबै धान विदेशतिर निर्यात हुन्छ र छिमेकी देशबाट हामीले चामल आयात गरेर जुम्ला र बाजुरा जस्ता पहाडी र अभावग्रस्त जिल्लामा पुर्याउँछौँ।

हामीले उत्पादन भइसकेपछि कुनै पनि खाद्यवस्तु आफनो देश भन्दा बाहिर जाने कुरामा प्रतिबन्ध लगाउनु पर्दछ। आफ्नो देशमा भण्डारण गर्नु पर्छ। सरकारले भण्डारणको व्यवस्था गर्नु पर्छ र यसरी उत्पादन भएको वस्तु अभावग्रस्त समाजमा पठाउने वातावरण तय गर्नु पर्दछ।

आज हामीले माछा खाँदैछौँ। तर, आज बिहान हामीले पोखरीबाट निकालेको माछा बेलुका गन्ध आएको हुन्छ। तर, आन्ध्रप्रदेशबाट आएको माछा कति दिनपछि नेपालभित्र आइपुग्दा पनि किन गन्ध आउँदैन? हामीले यो बुझेका छैनौँ कि त्यसमा केही मिसावट भएको छ। र पनि यसबारे हामीलाई कुनै सोच विचार छैन। किन कि हामी आफ्नो उत्पादनलाई हेलाह गरेका छौँ।

बजारमा पनि हामीले आफ्नो उत्पादनलाई कति रुपैयाँ किलो तरकारी भन्दा १५ रुपैयाँ भन्यो भने दश र पाँचमा देउ भनेर कृषकसँग हामीले बार्गेनिङ गरेका छौँ। तर, त्यही बार्गेनिङ हाम्रो बच्चाले चाउँचाउ माग्दै गर्दा त्यसको मूल्य २५ बाट २० मा देउ भन्ने कसैसँग नैतिक साहास छैन।

त्यसैले आफ्नोे श्रम, उत्पादनलाई सम्मान गर्ने संस्कार र पद्दती हामीले बसाल्न सक्नु पर्दछ। यसका लागि सरकारले त्यो बाटोमा लैजाने वातावरण तय गर्न सक्नु पर्दछ।

हामीले धेरै कुराहरु गर्यौँ तर, केही कुराको टुंगो छैन यहाँ। हामी एसटिजीमा पक्ष राष्ट्र हौँ। त्यतिमात्रै होइन, जलवायु परिवर्तनमा पनि संयुक्त राष्ट्रसंघको वडापत्र लगायत धेरै कुराहरुमा हाम्रो हस्ताक्षर छ।  

हामी आइई गर्छौँ, इआइए गर्छौँ, बोलपत्र आह्वान हुन्छ। र पूर्वाधार निर्माण गर्दैगर्दा धेरै ठाउँ वनसँग सम्बन्धित हुन्छ। वन र भौतिक पूर्वाधारकोबिचमा दुश्मनी जस्तो, जलस्रोत र वनकाबिचमा दुश्मनी जस्तो, शहरी विकास र वनसँग दुश्मनी जस्तो। यो तौरतरिकाले हामीले कुनै पनि पूर्वाधार निर्माण गर्न सक्दैनौँ। र हामीले गरेका कुराहरुको इआइए र आइई वन मन्त्रालयले गर्छ। त्यो रिपोर्ट पास भइसकेपछि भएको बोलपत्रमा पूर्वाधार पनि बन्छ। त्यसपछि मात्रै बुझाइन्छ इआईको रिपोर्ट के आयो भन्नु करा कुनै पनि परियोजनामा अहिलेसम्म मिलाइएको छैन।

त्यसैले हामी पक्ष राष्ट्र छौँ, एसटिजीका चार÷चार वटा गोलसँग। पर्यावरण र जलवायु परिवर्तनका चार चारवटा गोलका कुराहरुसँग प्रत्यक्ष सम्बन्धित छौँ। एकातिर हामीले परियोजना बनाउँछौँ तर, त्यसको परिणाम लिदैनौँ।

त्यसैले म भन्न चाहन्छु, अब पूर्वाधार निर्माण गर्दैगर्दा हामीले इआई को रिपोर्ट परिपूर्ति गर्नका लागि पनि बोलपत्र आह्वानमै इआईको रिपोर्ट गर्नु पर्ने दायित्व, जिम्मेवारी र कर्तव्य सँगसँगै गर्नुपर्ने व्यवस्थाको जरुरी छ।

तबमात्रै हामीले जलवायु परिवर्तनमा पक्ष राष्ट्र भएको र हामीले आफ्नो जिम्मेवारीलाई पूरा गरेको अनि अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा हामीले सञ्चित गरेको अक्सिजनकाबारेमा अरु राष्ट्रहरुसँग कम्पेनसेशनका लागि हामीले बाध्य गराउने आधार तयार पार्न सक्दछौँ।

हाम्रो देश जैविक विविधताले धनी देश हो। तरपनि जलवायु परिवर्तनले आज मुस्ताङमा स्याउ फल्दैछ। त्यो स्याउ दश, पन्ध्र वर्षपछि त्यहाँ नफलेर तरकारी खेति हुने छ, धान फल्न सक्ने छ र स्याउका लागि अपर मुस्ताङ जानु पर्ने अवस्था आउन सक्ने स्थिति छ।

त्यसैले कृषि नीति बनाउँदाखेरि पनि कम्तिमा जलवायु परिवर्तनको समयावधिलाई ख्याल गरेर बनाउन जरुरी छ। किन कि जवलायु परिवर्तनमा ग्लोबल वार्मिङलाई अहिलेसम्म नियन्त्रण गर्न सकिएको छैन। त्यसैले यो गतिसँग आफूलाई समायोजित गरेर लैजानु पर्ने अहिलेको आवश्यकता छ।

त्यसैले अन्तिममा धेरैकुराहरु राख्दै गर्दा, हुँदैगर्दा एउटा कुरा म भन्न चाहन्छु। यहाँ कुरा त उठाइयो। विशेषगरी सुकुम्बासी, दलितका कुराहरु उठाइयो।

आज म पहाडमा जन्मिएर पहाडमै हुर्र्किएको व्यक्ति भएको नाताले भन्छु, पहाडका दलीतहरु भूमिहिन छन्। लालपूर्जाविहिन छन्। जहाँ उनीहरुको बसोबास छ, त्यो उनीहरुको छैन, गैरदलीतहरुको छ। आज उनीहरुले खेप्नु परिरहेको छ कि गैरदलीतहरुले तिमीहरुको घरबास उठाइदिन्छु, यहाँबाट हटाइदिन्छु भन्ने धम्किको सामना गर्नु परिरहेको छ।

त्यसैले यदि खल्तिमा नागरिकता भएको, खल्तिमा राष्ट्रिय परिचयपत्र छ भने उसको भूअधिकार हुनु पर्दछ। जहाँ उ बसेको छ, त्यही कित्ता काटेर पनि उसको नाउँमा लालपूर्जा दर्ज गर्नका लागि पनि यो सरकारले कार्यक्रम ल्याउनु पर्दछ।

यहाँ धेरै नेताहरुले धेरै कुराहरु भन्नु भयो। मलाई एउटै कुरा भन्नु छ। प्रतिपक्षी दलको नेताले पनि अस्ति भन्नु भयो, एउटा कुराः आफू बाहेक केही छैन भनेर भन्नु भयो।

म त एउटा इमान्दार पार्टी नेताको चेला भएको नाताले, त्यो पार्टीको कार्यकर्ता भएको नाताले पनि म भन्न चाहन्छु, हामी इमान र इमान्दारीतामा छौँ।

मैले एउटै मात्र सोधेँ विपक्षी दलको नेतालाई आजः ब, बा, बि, टो, ले, लो, सी भन्ने छ एउटा। त्यो भनेको के होला? ब, बा, बि, टो, ले लो, सी भनेको ब भनेको बैद्य, बा भनेको बाबुराम, बा भन्या बादल, बि भन्या विप्लव, टो भन्या टोपबहादुर, ले भन्या लेखराज, लो भन्या लोकेन्द्र विष्ट र सी भन्या सीपी गजुरेल।

आज तपाईका सहयोद्दाहरु, हिँजो मर्न र मार्नका लागि तयार भएका तपाईसँग, आज उनीहरुको चित्त बुझाउँन सक्नु भएन। तर, हामीमा तपाईको अहिले पनि गन्ध छ, ०८४ सम्मका लागि तपाई र हामी मिश्रित एउटा मनोभावनाबाट गुज्रिएका हौँ। त्यो इज्जत र मर्यादालाई हामी ८४ सम्म पनि आफ्नो राजनीतिक बेइमानी नगरीकन तपाईसँग सुमधुर सम्बन्ध राखिरहने छौँ।

तर, तपाईले आज आफूभित्रैका साथीहरुलाई जित्न नसक्दा, उनीहरुको मनोभावनालाई जित्न नसक्दा देशको मनोभावनालाई जित्ने परिकल्पना गर्नु अलिकति व्यर्थ हुन्छ कि जस्तो लाग्दछ।
धन्यवाद। जय नेपाल।